Zielone inwestycje - Inwestowanie w Odnawialne Źródła Energii
Inwestycje w lądowe farmy wiatrowe lub panele fotowoltaiczne wyróżnia bardzo duży nakład inwestycyjny (CAPEX). Oznacza to, że w większości przypadków deweloper takiej instalacji będzie ubiegać się o wsparcie finansowe od instytucji finansowych, które potrzebują mieć pewne zabezpieczenie aby zdecydować się na zainwestowanie środków na dane zielone przedsięwzięcie.
Wyróżniamy kilka systemów zachęt, mających na celu wsparcie producentów energii z OZE, które pośrednio lub bezpośrednio mogą wpłynąć na cenę energii lub miks energetyczny danego przedsiębiorstwa:
- Prawa majątkowe (świadectwa pochodzenia)
- gwarancje pochodzenia,
- długoterminowe umowy na dostawę (PPA).
PRAWA MAJĄTKOWE
Prawa majątkowe są instrumentem wsparcia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych kogeneracji oraz efektywności energetycznej. Rynek praw majątkowych dla OZE funkcjonuje od 2005 roku i umożliwia wytwórcom oraz przedsiębiorcom korzystną sprzedaż swoich praw majątkowych. Notowania praw majątkowych stanowią osobną kategorię produktów energetycznych na Towarowej Giełdzie Energii (TGE), a sesje odbywają się we wtorki i czwartki.
Na komplet praw majątkowych, które są częścią rachunku za energię elektryczną składają się trzy certyfikaty:
- zielone certyfikaty (PMOZE_A),
- błękitne certyfikaty (PMOZE_BIO),
- białe certyfikaty (EFF).
Nabywcami praw majątkowych są przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną, gaz i ciepło odbiorcom końcowym, na których ciąży ustawowy obowiązek umorzenia świadectw pochodzenia. Podmioty te mają wybór pomiędzy uzyskaniem takich świadectw i przedstawieniem ich do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki, albo uiszczeniem tzw. opłaty zastępczej.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) co roku ustanawia procentowy udział obowiązku, czyli wolumenu energii wynikającej z praw majątkowych na kolejny rok kalendarzowy. Dla 2024 roku ustawowy udział certyfikatów ustalony jest na poziomie 5% dla certyfikatu zielonego, 0,5% dla certyfikatu niebieskiego i 1,5% dla certyfikatu białego.
Zielone certyfikaty
Zielone certyfikaty uzyskiwane są poprzez zakup i umorzenie świadectw pochodzenia energii odnawialnej i stanowią istotne źródło przychodów obok sprzedaży energii dla wytwórców energii elektrycznej z wiatru, wody, geotermii, słońca, spalania biomasy, współspalania. Są one niezbędne do określenia opłacalności produkcji energii odnawialnej dla wytwórców, którzy uruchomili swoje instalacje przed połową 2016 r. i nie zdecydowali się lub nie byli w stanie przejść na wdrożony system aukcyjny.
Świadectwa pochodzenia energii wydawane są przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i potwierdzają, że energia elektryczna została wytworzona z odnawialnych źródeł energii. Systemem wsparcia objęci są wytwórcy energii elektrycznej z OZE, którzy wytworzyli zieloną energię po raz pierwszy przed 1 lipca 2016 roku. Świadectwo pochodzenia dla energii elektrycznej przysługuje przez okres kolejnych 15 lat, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2035 roku. Okres ten liczy się od dnia wytworzenia po raz pierwszy tej energii, potwierdzonego wydanym świadectwem pochodzenia.
Zgodnie z Art. 44.1 Ustawy o odnawialnych źródłach energii “Wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (…) oraz wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii innej niż mikroinstalacja, w której energia elektryczna została wytworzona po raz pierwszy przed dniem wejścia w życie rozdziału 4 [1 lipca 2016, przyp. red.], przysługuje świadectwo pochodzenia tej energii potwierdzające jej wytworzenie z odnawialnych źródeł energii, zwane dalej „świadectwem pochodzenia.”
Świadectwa pochodzenia nie przysługują wytwórcom OZE w instalacjach o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 5MW, wykorzystującej hydroenergię do wytworzenia tej energii (Ustawa o OZE, Art 44 ust. 11).
Świadectwo daje prawa majątkowe, które są zbywalne i stanowią towar giełdowy. Każde świadectwo pochodzenia jest przekazywane przez URE do Rejestru Świadectw Pochodzenia prowadzonego przez Towarową Giełdę Energii (TGE). Z chwilą zapisania świadectwa na koncie ewidencyjnym w rejestrze, powstają prawa majątkowe, które wytwórca energii może sprzedać na Rynku Praw Majątkowych np. spółkom obrotu jako “zielone certyfikaty.”
Istotą powstania zielonych certyfikatów jest obowiązek ich zakupu nałożony na spółki energetyczne, ponieważ producenci energii są zobowiązani do wytwarzania części energii z odnawialnych źródeł energii. Obowiązkowe włączenie energii odnawialnej do koszyka energetycznego oferowanego przez spółki obrotu odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu popytu na zielone certyfikaty.
Aktualnie jesteśmy świadkami stopniowego wygaszania tego systemu wsparcia, ponieważ obowiązkowy udział poszczególnych certyfikatów zmniejsza się co roku. Według założeń Ministerstwa Klimatu z 2021 roku, podaż świadectw pochodzenia będzie maleć z uwagi na malejącą liczbę wytwórców korzystających z tego systemu wsparcia.
We wrześniu 2023 MKiŚ poinformowało o drastycznym obniżeniu obowiązku umorzenia zielonych certyfikatów dla 2024 roku z planowanych 11% na 5%. W 2023 roku udział był na poziomie 12%, w 2022 18,5% a w 2021 roku udział wynosił 19,5%.
Uzasadnieniem dla decyzji o tak znaczącym obniżeniu obowiązkowego udziału PMOZE_A była chęć odciążenia odbiorców końcowych z uwagi na wysokie koszty energii elektrycznej. Odmiennego zdania były stowarzyszenia wspierające wytwórców OZE oraz sami wytwórcy, dla których tak duże obniżenie mogło wpłynąć na załamanie się rynku zielonych certyfikatów.
W konsekwencji, na pierwszej sesji TGE po ogłoszeniu projektu nowelizacji rozporządzenia, cena zielonych certyfikatów spadła o blisko 50% - z poziomu 163,87 zł/MWh do poziomu 82,50 zł/MWh. Był to największy, jednostkowy spadek notowań zielonych certyfikatów w całej historii jego notowań. W momencie pisania artykułu, ceny oscylują w granicach 50 zł/MWh, co przekłada się na koszt zielonych certyfikatów ok 2,5 zł/MWh w naszym rachunku za prąd.
Błękitne certyfikaty
Na mocy nowelizacji ustawy o OZE z 2016 roku, błękitne certyfikaty zostały wprowadzone jako osobny obowiązek OZE dla energii z biogazowni rolniczych. Wydzielenie i podział na zielone i błękitne certyfikaty miało wpłynąć na rentowność działających biogazowni rolniczych, które w wyniku drastycznego spadku cen zielonych certyfikatów przestały być opłacalne (w wyniku niezbilansowanej nadpodaży zielonych certyfikatów).
Ustawodawca jednoznacznie określił proporcje między certyfikatami, wskazując, że obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia uznaje się za spełniony, jeżeli udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikający z umorzonych świadectw wynosi aktualnie odpowiednio 5% w stosunku do "obowiązku zielonego" oraz 0,5% w stosunku do "obowiązku błękitnego" (obowiązuje od 2018, w 2016 było to 0,65%).
Obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii z biogazowni rolniczych jest nałożony na te same przedsiębiorstwa, jak w przypadku zielonego certyfikatu. dla energii z biogazowni rolniczych. Aktualna cena niebieskiego certyfikatu oscyluje w granicach 300 zł/MWh, ponieważ maksymalna wartość opłaty zastępczej zarówno dla certyfikatu zielone jak i błękitnego wynosi 300,03 zł/MWh.
Białe certyfikaty
Białe certyfikaty, czyli oficjalnie świadectwa efektywności energetycznej, to Mechanizm wsparcia inwestycji w efektywność energetyczną zapewnia dodatkowe fundusze na projekty zwiększające efektywność energetyczną. Został on wprowadzony na mocy ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, a aktualny system zaktualizowano ustawą z 20 maja 2016 r. W przeciwieństwie do ,,zielonych” i ,,błękitnych” certyfikatów, ,,białe” certyfikaty przyznawane są beneficjentom nie za wytwarzanie energii, ale za jej ograniczenie poprzez działania prowadzące do zwiększenia efektywności energetycznej.
Art. 10 ust.1 ustawy z 2016 roku o efektywności energetycznej zobowiązuje przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną, ciepło lub paliwa gazowe odbiorcom końcowym, które mają:
(a) zrealizować przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego, lub
(b) uzyskać/zakupić białe certyfikaty, które przedstawią do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki.
Alternatywnie, podmiot zobowiązany do umorzenia świadectw efektywności energetycznej może również zrealizować obowiązek poprzez uiszczenie opłaty zastępczej. Na mocy prawa, podmiot zobowiązany może wypełnić obowiązek opłatę zastępczą, jeżeli w transakcjach sesyjnych w ciągu roku kalendarzowego, którego dotyczy obowiązek, nie nabył praw majątkowych wynikających ze świadectw efektywności energetycznej z uwagi na fakt, że cena praw majątkowych z tych świadectw była wyższa niż wysokość jednostkowej opłaty zastępczej dla danego roku lub z uwagi na niewystarczająca liczbę ofert tych praw.
Jednostkowa opłata zastępcza za każdy rok zwiększa się o 5% w stosunku do wysokości opłaty zastępczej obowiązującej za rok poprzedni. Opłata zastępcza za 2023 rok wynosiła 2010 zł, a w 2024 roku wynosi już 2110 zł. Z kolei, jedna zaoszczędzona tona oleju ekwiwalentnego (toe)1 wyceniana jest obecnie na TGE na poziomie około 2140 zł.
Białe certyfikaty są oficjalnymi dokumentami weryfikującymi wzrost efektywności energetycznej o wartości minimalnej 10 ton oleju ekwiwalentnego (toe), osiągnięty poprzez zmniejszenie zużycia energii w realizowanych projektach. Przedsiębiorstwa mogą realizować oszczędności poprzez konkretne działania.
Art. 19 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej precyzuje przedsięwzięcia służące poprawności energetycznej, są nimi m.in. projekty obejmujące termomodernizację, izolację, wymianę sprzętu, modernizację oświetlenia i odzyskiwanie energii z procesów przemysłowych. Białe certyfikaty przyznawane są za planowane działania, wymagające przeprowadzenia audytu efektywności energetycznej przed złożeniem wniosku do Urzędu Regulacji Energetyki. Szczegółowy dotyczące sporządzania audytu oraz metod obliczania oszczędności energii określone są w Rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 5 października 2017r.
Białe certyfikaty mają wartość pieniężną, bez górnego limitu wsparcia poprzez obrót i sprzedaż na Towarowej Giełdzie Energii, gdzie wartość jest określana na podstawie ilości zaoszczędzonej energii. Ich celem jest rekompensata kosztów poniesionych na inwestycje związane ze zwiększeniem efektywności energetycznej. Certyfikaty potwierdzają, że przedsiębiorstwo podjęło kroku aby poprawić efektywność energetyczną, a im większe są planowane oszczędności energii, tym większe będzie do tego dofinansowanie.
Podmiotami, które szczególnie chętnie podejmują się przedsięwzięć mających na celu redukcję zużycia energii w wyniku poprawy efektywności energetycznej są m.in: jednostki samorządu terytorialnego, spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, szpitale oraz indywidualni przedsiębiorcy2.
GWARANCJE POCHODZENIA
Wzrost znaczenia zrównoważonego rozwoju oraz wymogi dotyczące raportowania ESG sprawiły, iż gwarancje pochodzenia w ostatnim czasie zyskały na popularności. Dzieje się tak, ponieważ dzięki nim, podmioty mogą wykazać, że określona ilość energii została wyprodukowana z odnawialnych źródeł energii, przez co mają możliwość potwierdzenia klientom i partnerom biznesowym, że ich działalność jest prowadzona z poszanowaniem środowiska naturalnego. Tworzenie zielonego łańcucha dostaw staje się jednym z kluczowych sposobów na podniesienie atrakcyjności przedsiębiorstw zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym. Stąd, dzięki nabyciu gwarancji pochodzenia firmy lepiej dopasować swoją ofertę do wymagań klientów lub na potrzeby określonej certyfikacji.
Przedsiębiorstwa wykorzystujące duże zasoby energii elektrycznej, które otrzymują odszkodowanie za wzrost cen energii, często wykorzystują gwarancje pochodzenia do wykazania redukcji emisji gazów cieplarnianych. Tylko w 2022 roku 39 z 65 firm raportujących do Urzędu Regulacji Energetyki zdecydowało się na takie rozwiązanie.
Kluczowe jest wyjaśnienie, że posiadanie gwarancji pochodzenia nie potwierdza automatycznie, że energia elektryczna fizycznie zużywana przez firmę pochodzi wyłącznie z odnawialnych źródeł energii. Zamiast tego zaświadcza konsumentowi, że ilość energii elektrycznej wprowadzonej do sieci przez wytwórcę, określona w gwarancji, pochodzi ze OZE. Warto również zaznaczyć, że przedsiębiorstwo chcąc zakupić gwarancje pochodzenia dla całego lub części wolumenu zużytej energii nie musi zmieniać dostawcy prądu czy ciepła.
Jak działa system gwarancji pochodzenia?
W Polsce system gwarancji pochodzenia funkcjonuje dzięki przyjętej w 2014 roku nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, w której wdrożono wybrane założenia unijnej dyrektywy OZE z 2009 roku, w tym dotyczące mechanizmu gwarancji pochodzenia.
Genezą powstania tego systemu wsparcia dla wytwórców OZE w postaci gwarancji pochodzenia było zapewnienie, że otrzymają oni dodatkowe korzyści finansowe z tytułu wprowadzenia zielonej energii do sieci.
Proces wydania gwarancji pochodzenia rozpoczyna się z chwilą złożenia wniosku przez wytwórcę zielonej energii do operatora dystrybucyjnego lub przesyłowego, na którego obszarze działania została przyłączona instalacja OZE. Wniosek musi być złożony w ciągu 30 dni od dnia zakończenia wytworzenia danej ilości energii elektrycznej objętej wnioskiem.
Po zatwierdzeniu wniosku przez operatora, wniosek oraz dane z urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych dotyczące ilości wprowadzonej energii do sieci, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku od wytwórcy, przedkładane są do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Na tej podstawie Prezes URE wydaje gwarancje i przekazuje je do Rejestru Gwarancji Pochodzenia.
Gwarancje pochodzenia podlegają obrotowi na Towarowej Giełdy Energii, służącej jako platforma handlowa dla producentów i firm. Producenci zielonej energii mają możliwość sprzedaży gwarancji pochodzenia większym dostawcom energii lub pośrednikom, podczas gdy firmy mogą je kupować, aby pokazać swoje zaangażowanie w wykorzystanie zielonej energii.
Jeśli przedsiębiorstwo zakupiło gwarancje pochodzenia dla części lub całego swojego wolumenu, gwarancje muszą zostać umorzone w Rejestrze Gwarancji Pochodzenia (RGP). Dzieję się tak na wniosek podmiotu (np. spółka obrotu, pośrednik), który sprzedał je przedsiębiorstwu, do Towarowej Giełdy Energii (TGE) w celu umorzenia.
W rezultacie, przedsiębiorstwo otrzymuje elektroniczny certyfikat, posiadający indywidualny numer oraz dane podmiotu, na rzecz którego dokonano umorzenia gwarancji pochodzenia.
Umorzenie gwarancji pochodzenia można porównać do kasowania biletu, który po zakupie i skasowaniu posiada swój indywidualny numer. Dokument posiada także informacje na temat źródła pochodzenia energii oraz wielkości obejmującej poświadczenie, z dokładnością do 1 MWh. Gwarancje Pochodzenia są ważne przez 12 miesięcy od dnia jej wydania.
Technologie objęte systemem wsparcia
Dotychczas gwarancje pochodzenia poświadczały tylko o wprowadzeniu określonej ilości zielonej energii elektrycznej wytworzonej z wiatru, słońca, wody oraz biomasy. Jednakże, na mocy ustawy o OZE z dnia 17 sierpnia 2023 r., rozszerzono wachlarz możliwości pozyskania gwarancji pochodzenia przez producentów zielonej energii.
Jak określa art. 120 ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii, od 1 stycznia 2024 r., gwarancje pochodzenia mogą być wydane już nie tylko dla energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii (OZE), ale także dla: biometanu, ciepła lub chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu oraz biogazu rolniczego.
Dzięki nowym technologiom, rozszerzyło się rozumienie instalacji OZE, a co za tym idzie powiększyło się grono wytwórców, którzy chcieliby uzyskać gwarancje pochodzenia dla swoich instalacji.
Ceny gwarancji pochodzenia
Jak wspomniano wyżej, gwarancje pochodzenia podlegają obrotowi, a Towarowa Giełda Energii (TGE) w Polsce pełni rolę platformy do handlu nimi między wytwórcami OZE a spółkami obrotu lub pośrednikami. Ceny są kształtowane m.in. w oparciu o podaż i popyt, a handel odbywa się poprzez rynek pozagiełdowy (OTC).
Średnia ważona cena gwarancji pochodzenia dla energii elektrycznej wytworzonej w Odnawialnych Źródłach Energii w styczniu 2024 r., ukształtowała się na poziomie 14,91 zł/MWh, co stanowi to spadek o 7,62 zł/MWh w stosunku do poprzedniego miesiąca.
Rekordowe poziomy gwarancji pochodzenia odnotowano w październiku 2023 roku, kiedy średnia cena była na poziomie 24,66 zł/MWh. Były to najwyższe ceny w niemal 10-letniej historii handlu gwarancjami pochodzenia na TGE. Dlaczego wystąpiła tak duża różnica cen pomiędzy październikiem a styczniem?
Od początku roku widoczny jest wzrost obrotów gwarancjami pochodzenia na Towarowej Giełdzie Energii, ponieważ nie obowiązują już limity cenowe nałożone przez rząd w związku z ustawą o środkach nadzwyczajnych na rzecz ograniczania cen energii elektrycznej. Na mocy limitów, większość (nawet 97 %) przychodów generowanych ze sprzedaży gwarancji pochodzenia musiało zostać oddanych przez wytwórców do Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny, z którego w okresie 1 grudnia 2022 do 31 grudnia 2023 finansowane były mechanizmy osłonowe dla odbiorców energii. Zniesienie limitu w obecnym 2024 roku zwiększyło ilość dostępnych gwarancji pochodzenia z 2023 roku i tym samym wpłynęło na rekordowy obrót w styczniu, który wyniósł 7.35 TWh. Porównując ten wynik z grudniem 2023 r., kiedy to wolumen ukształtował się na poziomie 2,26 TWh., widzimy znaczący wzrost.
Wyniki w ostatnim miesiącu ubiegłego roku wskazywały również na spadek obrotu o 57,2% względem grudnia 2022.
Przystąpienie do Association of Issuing Bodies (AIB) - Krok w Kierunku Harmonizacji
Nowelizacja ustawy o OZE daje również Polsce szansę na członkostwo w Association of Issuing Bodies (AIB) czyli międzynarodowemu stowarzyszeniu, które zajmuje się rozwojem rynku oraz handlem europejskimi gwarancjami pochodzenia. AIB zrzesza organy wyznaczone przez rząd do administrowania systemem gwarancji pochodzenia (GO) dla energii elektrycznej.
W praktyce oznaczałoby to, możliwość nabywania przez polskie przedsiębiorstwa gwarancji pochodzenia dla zielonej energii, która nie musiałaby zostać wyprodukowana w Polsce. W konsekwencji gwarancje pochodzenia nabyte na zagranicznych rynkach byłyby uznane za tak samo ważne, jak te zakupione na polskim rynku.
Aktualnie AIB tworzy 36 członków z 28 krajów europejskich, do których należą państwa członkowskie z Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Wspólnoty Energetycznej. Do stowarzyszenia należą tylko organy wyznaczone przez rząd do administrowania systemem gwarancji pochodzenia (GO) dla energii elektrycznej. Polska, Bułgaria oraz Rumunia to ostatnie kraje Unii Europejskiej, które nie są członkami tej organizacji.
Bycie częścią tej globalnej struktury zrzeszającej mogłoby zwiększyć dostępność gwarancji pochodzenia na rynkach międzynarodowych, przyczyniając się do stabilizacji cen i większej transparentności.
Poza formalnymi aspektami międzynarodowej wymiany gwarancji, zaangażowanie Prezesa URE w AIB mogłoby wpłynąć na atrakcyjność Polski dla inwestorów zagranicznych, stanowiąc istotny czynnik przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
Aktualnie nie ma jednak informacji, kiedy Polska mogłaby dołączyć AIB.
Gwarancje pochodzenia a Świadectwa pochodzenia - Kluczowe różnice
Gwarancje pochodzenia można łatwo pomylić ze świadectwami pochodzenia. Cechą, która odróżnia świadectwa pochodzenia od gwarancji jest fakt, iż z gwarancji pochodzenia nie wynikają prawa majątkowe. Jak określa Art 120 ust. 3 ustawy o OZE, „Zbycie gwarancji pochodzenia następuje niezależnie od obrotu prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw pochodzenia.”
Dodatkowo, nabycie gwarancji pochodzenia przez przedsiębiorstwa wynika z ich indywidualnej decyzji lub strategii. Pokrycie części lub całości wolumenu stanowi dodatkowy i dobrowolny koszt w kierunku realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Koszt praw majątkowych, w tym świadectw pochodzenia z odnawialnych źródeł energii, stanowi obowiązkowy koszt wliczony w rachunek za energię elektryczną, wynikający z zobowiązań ustawowych nałożony m.in. na spółki obrotu energią elektryczną. Dla zobrazowania tego faktu przestawiamy następującą ilustrację:
Umowy (Corporate/Virtual) Power Purchase Agreement (c/v PPA)
Rynek kontraktowania zielonej energii przechodzi znaczący wzrost i rozwój, ponieważ korporacje dostosowują się do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Pozyskiwanie zielonej energii pozostaje kluczowym wyzwaniem i szansą w obecnym stanie polskiego rynku energii elektrycznej. Konsumenci energii stają się coraz bardziej świadomi wpływu działalności przedsiębiorstw na środowisko, co powoduje rosnące zapotrzebowanie na metody jego ograniczania. Jednym ze skutecznych rozwiązań w tym zakresie jest zawieranie umów cPPA lub vPPA. Takie umowy umożliwiają bezpośredni zakup energii elektrycznej od wytwórców OZE. To, co charakteryzuje umowy c/vPPA jest ich długoterminowość, ponieważ zazwyczaj są to umowy zawierane na 10 lub 15 lat. Mechanizm ten pozwala poczuć, że faktycznie energia, którą przedsiębiorca kupuje pochodzi z odnawialnych źródeł energii.
Dla odbiorcy umowa c/vPPA daje pewność ceny w długim okresie, jednakże warto zauważyć, że pewność ceny nie jest tożsama z gwarancją niższej ceny niż w przypadku tradycyjnych zakupów energii elektrycznej oraz tak pewna cena zależna jest od przyjętego modelu i w ostatecznym rozrachunku nie ma gwarancji, że finalna cena będzie dalej dla nas atrakcyjna. Z tego powodu nabywcy zazwyczaj podpisują umowę c/vPPA zabezpieczając tylko część swojego zapotrzebowania na energię elektryczną. Dodatkowo umowy PPA pozwalają organizacjom zademonstrować swoje działania pro-klimatyczne, zmniejszając emisję dwutlenku węgla i przyczyniając się do osiągnięcia celów zerowej emisji dwutlenku węgla, co może wpłynąć na ich konkurencyjność. Dla dewelopera, umowa c/vPPA zwiększa szanse na uzyskanie finansowania na rozwój instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, ponieważ umowa c/vPPA zapewnia deweloperowi „bankowalność” projektu.
W ostatnich latach zauważamy coraz większe zainteresowanie wśród przedsiębiorstw takimi umowami długoterminowym. Od 2018 rok do października 2023 w Polsce podpisano ponad 60 umowy PPA. W latach 2018-2020 było to 12 umów, w 2021 r. - 15; w 2022 r. – 17; a w 2023 zarejestrowano ponad 20. Według dostępnych danych, całkowity wolumen energii w podpisywanych umowach wynosi już ponad 5,2 TWh/rok.
Modele PPA
Model transakcyjny polega na sprzedaży lub zakupie energii, gdzie wytwórca energii elektrycznej z odnawialnego źródła bezpośrednio zawiera umowę z odbiorcą i rozlicza się z nim za wyprodukowaną energię. W przypadku innych źródeł, takich jak węgiel czy gaz, sprzedaż musiałaby odbywać się za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii S.A.
W związku z tym sprzedaż energii w oparciu o umowy cPPA odbywa się głównie w sektorze przedsiębiorstw, co jest widoczne w nazwie umowy z przedrostkiem "korporacyjne" (Corporate PPA), nazwa tez używana do określenia, że zielona energia dostarczana jest fizycznie.
Umowa PPA obejmuje jednak wszystkie warunki umowy, takie jak ilość dostarczanej energii elektrycznej, wynegocjowana cena, jakie ryzyko ponosi, wymagane zasady księgowości oraz kary w przypadku niewywiązania się z umowy. Ponieważ jest to umowa dwustronna, PPA można dostosować do preferencji zaangażowanych stron, zatem umowa na dostawy może przybierać różne formy.
Wspólną cechą różnych typów umów jest porozumienie pomiędzy wytwórcą energii OZE a odbiorcą Podstawowa różnica polega na tym, że nie każda umowa pociąga za sobą fizyczny transfer energii; może być również wykonywana wirtualnie. Warto także zaznaczyć, iż bez względu na formę wybranej umowy PPA, pomiędzy stronami zawsze dochodzi do wymiany gwarancji pochodzenia.
Fizyczna i finansowa umowa PPA
Umowa PPA z fizyczną dostawą (cPPA) opiera się na bezpośredniej sprzedaży energii elektrycznej od wytwórcy do klienta sieciami elektroenergetycznymi. Cena energii wytwarzanej przez elektrownię jest stała lub dostosowywana za pomocą wspólnie uzgodnionej formuły. W tym scenariuszu klient korzysta z zalet długoterminowego zabezpieczenia energii po uzgodnionej cenie.
Ten typ umowy zakłada, że realizowana jest fizyczna dostawa energii, czyli realnie pokrywane jest zapotrzebowanie odbiorcy na energię. Z uwagi na fakt, iż nie zawsze aktualne zużycie energii odbiorcy pokrywa się z profilem godzinowym generacji w źródle OZE, potrzebne jest zbilansowanie nadwyżki lub niedoboru energii.
Umowa PPA wirtualna (vPPA, nazywana także finansową) to de facto rozliczanie kontraktu różnicowego pomiędzy wytwórcą OZE a odbiorcą przy zachowaniu fizycznej dostawy pomiędzy odbiorcą a spółką obrotu. Nie ma natomiast fizycznej dostawy pomiędzy wytwórcą a odbiorcą. Wytwórca sprzedaje wolumen wytworzonej energii elektrycznej na rynku hurtowym lub wybranej spółce obrotu, a kupujący otrzymuje ten wolumen na mocy umowy ze swoim sprzedawcą. Kupujący oraz wytwórca zielonej energii rozliczają się finansowo, w oparciu o ustaloną wcześniej cenę oraz o wybrany instrument bazowy np. rynek SPOT (Rynek Dnia Następnego notowany na TGE). Jak wynika z natury kontraktu różnicowego, jeśli cena rynkowa po której wytwórca sprzedał wytworzoną energię jest wyższa, niż ustalona pomiędzy stronami, wówczas wytwórca płaci kupującemu różnicę. Jeśli sytuacja jest odwrotna, kupujący jest zobowiązany do pokrycia różnicy na poczet wytwórcy.
Umowy PPA - jaka będzie ich przyszłość?
Umowy Power Purchase Agreements stanowią alternatywę systemu aukcyjnego, ponieważ w ostatnich latach zauważamy coraz mniejsze zainteresowanie aukcjami OZE.
Prezes URE Rafał Gawin, w podsumowaniu aukcji za 2023 rok stwierdził: ,,tegoroczne aukcje OZE należy stwierdzić, że rok 2023 nie cieszył się dużym zainteresowaniem wytwórców. Zostało zakontraktowane jedynie 6,8 proc. energii przeznaczonej do sprzedaży, a wśród beneficjentów pozostali właściwie sami przedsiębiorcy inwestujący w instalacje fotowoltaiczne. Wyniki listopadowych aukcji potwierdzają, że długoterminowe umowy c/vPPA (corporate i virtual Power Purchase Agreement), zgodnie z przewidywaniami, stają się atrakcyjną alternatywą dla aukcyjnego systemu wsparcia.”
2 TGE