CBAM 2026: Jak unijna granica węglowa wpłynie na ceny energii w Polsce i Europie?
Mechanizm granicy węglowej UE (CBAM) to nie kolejny unijny skrót, ale realny koszt, który od 2026 r. pojawi się w budżetach firm. Jeśli zarządzasz energią, gazem lub importem w branży przemysłowej, CBAM może bezpośrednio wpłynąć na Twoje koszty i ceny energii w Polsce oraz Europie. Dowiedz się czym jest mechanizm CBAM i poznaj działania, które pomogą przygotować firmę na 2026 r. Przedstawiamy praktyczne wskazówki, które ułatwią rozmowy o budżecie i kolejne decyzje strategiczne.
CBAM 2026 w pigułce - co to jest mechanizm granicy węglowej UE?
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to mechanizm dostosowania cen na granicy z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla CO₂.
W praktyce jest to opłata nakładana na towary importowane spoza Unii Europejskiej, tak aby ich ślad węglowy był rozliczany podobnie jak w przypadku produkcji w UE objętej systemem EU ETS.
W praktyce jest to opłata nakładana na towary importowane spoza Unii Europejskiej, tak aby ich ślad węglowy był rozliczany podobnie jak w przypadku produkcji w UE objętej systemem EU ETS.
Najważniejsze fakty o CBAM
- Podstawa prawna: Rozporządzenie (UE) 2023/956.
- Cel: wyrównanie kosztów emisji między producentami w UE a eksporterami z krajów trzecich i ograniczenie zjawiska tzw. carbon leakage (ucieczki emisji).
- Zakres produktów: na początek m.in. stal, aluminium, cement, nawozy, energia elektryczna i wodór - lista może być rozszerzana.
Dlaczego CBAM jest istotny dla firm energetycznych i przemysłowych?
Nawet jeśli Twoja firma nie importuje bezpośrednio stali czy energii elektrycznej spoza UE, CBAM wpłynie na koszty wielu surowców i produktów energochłonnych. W efekcie może przełożyć się na ceny energii, materiałów budowlanych, a nawet komponentów używanych w codziennej produkcji.
Harmonogram CBAM
Grafika: Harmonogram wprowadzania CBAM
Omówienie wprowadzenia CBAM
- Od 1 października 2023 do 31 grudnia 2025 - Okres przejściowy: raportowanie kwartalne emisji związanych z importem towarów objętych CBAM. Brak obowiązku opłacenia certyfikatów. Możliwe rozszerzenie listy produktów i zmiana metryk.
- Od 1 stycznia 2026 - Start fazy definitywnej: obowiązek zakupu i umorzenia certyfikatów CBAM odpowiadających emisjom zawartym w imporcie.
- Od 2026 do 2034 - Stopniowe wygaszanie darmowych uprawnień ETS w sektorach objętych CBAM. Do 2034 bezpłatne przydziały ETS przestaną obowiązywać.
CBAM a budżet firm - jak obliczyć koszty certyfikatów?
CBAM to system opłat za emisje zawarte w imporcie. Importer, który sprowadza na teren Unii towary objęte mechanizmem, musi wykazać, ile dwutlenku węgla powstało przy ich produkcji. Za każdą wyemitowaną tonę CO₂ należy wtedy kupić odpowiednią liczbę certyfikatów CBAM. Cena tych certyfikatów zmienia się wraz ceną na rynku uprawnień EU ETS, więc to jak działa „cło węglowe” zależne od bieżącej ceny emisji.
Jak to liczymy w praktyce?
Poniżej znajduje się sposób kalkulacji dla kosztów certyfikatów CBAM.
Koszt CBAM = [(Emisje wbudowane – Emisje referencyjne) × Współczynnik – (Cena emisji w kraju pochodzenia × Emisje wbudowane)] × Cena certyfikatu CBAM.
Instrukcja KOBiZE podkreśla, że można je wykazać na dwa sposoby: dane rzeczywiste z instalacji producenta albo wartości domyślne publikowane przez KE.
Odliczenie to możliwość zmniejszenia liczby certyfikatów do umorzenia, jeśli w kraju produkcji tego towaru już została zapłacona obowiązkowa opłata za emisję CO₂.
- Określenie emisji wbudowanych - Całkowita ilość gazów cieplarnianych (tCO₂e) powstała przy produkcji importowanego towaru (emisje bezpośrednie + pośrednie z energii elektrycznej).
Instrukcja KOBiZE podkreśla, że można je wykazać na dwa sposoby: dane rzeczywiste z instalacji producenta albo wartości domyślne publikowane przez KE.
- Emisje referencyjne CBAM (CBAM benchmark emissions) - Standardowa wielkość emisji przypisana do danego produktu, która w danym roku jest jeszcze objęta darmową alokacją w systemie EU ETS.
- Współczynnik CBAM (CBAM factor) - Procent obowiązku zakupu certyfikatów, rosnący z każdym rokiem (np. ok. 97,5 % w 2026 r., aż do 100 %).
- Uznana przez UE cena emisji w kraju pochodzenia (EU-recognized origin carbon price) - Opłata węglowa faktycznie zapłacona w państwie produkcji - można ją odjąć od kosztu, jeśli jest udokumentowana i zaakceptowana przez UE.
- Emisje wbudowane (Embedded emissions) - Ilość CO₂ w produkcie, której dotyczy to odliczenie.
- Cena certyfikatu CBAM (CBAM certificate price) Aktualna średnia cena uprawnień EUA - mnożenie przez tę cenę przelicza „ulgę” na realną wartość finansową. = 1 tCO₂.
Odliczenie to możliwość zmniejszenia liczby certyfikatów do umorzenia, jeśli w kraju produkcji tego towaru już została zapłacona obowiązkowa opłata za emisję CO₂.
Case study: CBAM - przykład obliczeń kosztów dla sektora stali
Teoria teorią, ale najwięcej mówi przykład z liczbami. Poniżej przedstawimy, jak ten sam poziom importu może generować zupełnie inny koszt w zależności od tego, jakie dane o emisjach importer przedstawi w raporcie CBAM.
Rozpatrujemy 100 ton stali sprowadzanej spoza UE - to nasz przykładowy towar, który zostanie objęty obowiązkiem raportowania. Porównujemy dwa scenariusze.
Rozpatrujemy 100 ton stali sprowadzanej spoza UE - to nasz przykładowy towar, który zostanie objęty obowiązkiem raportowania. Porównujemy dwa scenariusze.
Scenariusz A: Wartości domyślne - szybka kalkulacja przy braku danych od producenta (wyższy koszt).
Importer nie uzyskał od producenta danych o rzeczywistych emisjach, dlatego korzysta z opublikowanych przez Komisję Europejską uśrednionych współczynników emisyjności. To najszybsza, ale najdroższa metoda.
Parameter
Wartość
Ilość importowanej stali
100 t
Wartość domyślna emisji
2,60 tCO₂ / t stali
Łączne emisje wbudowane
2.60 × 100 = 260 tCO₂
Współczynnik CBAM (2026)
97.50%
Emisje podlegające CBAM
260 × 0.975 = 253.5 tCO₂
Koszt przy cenie EUA 70 €/t
17 745 €
Koszt przy cenie EUA 100 €/t 25
350 €
Brak danych od dostawcy oznacza, że importer płaci według najwyższych wskaźników. To prosta kalkulacja, ale może zawyżać realny koszt nawet o kilkadziesiąt procent.
Scenariusz B: Dane rzeczywiste - dokładne dane z arkusza SEE, potencjalnie niższy koszt.
Producent wypełnił arkusz CBAM Standard Electronic Exchange (SEE) z pomiarami emisji i zużycia energii. Dzięki temu importer może wykazać niższe, rzeczywiste emisje.
Parameter
Wartość
Ilość importowanej stali
100 t
Emisje bezpośrednie
1,20 tCO₂ / t stali
Zużycie energii elektrycznej
2.08 MWh / t
Współczynnik emisji energii
0.45 tCO₂ / MWh
Emisje pośrednie
2,08 × 0,45 = 0,94 tCO₂ / t
Łączne emisje wbudowane
(1,20 + 0,94) × 100 = 213,6 tCO₂
Współczynnik CBAM (2026)
97,50%
Emisje podlegające CBAM
213.6 × 0.975 = 208.3 tCO₂
Koszt przy cenie EUA 70 €/t
14 578 €
Koszt przy cenie EUA 100 €/t 20
20 826 €
Dzięki rzetelnym danym od producenta koszt spada o ok. 3,2 tys. € przy cenie EUA 70 €/t i o 4,5 tys. € przy 100 €/t. To wyraźny sygnał, że należy zadbać o pełne dane emisyjne od dostawcy.
Porównanie scenariusza A i B
Scenariusz A
Scenariusz B
Emisje do rozliczenia
253.5 tCO₂
208.3 tCO₂
Koszt przy 70 €/t
17 745 €
14 578 €
Koszt przy 100 €/t
25 350 €
20 826 €
Ten sam import 100 t stali może kosztować importerowi nawet 4 500 € więcej, jeśli nie zdobędzie od producenta rzetelnych danych o emisjach
Co możesz zrobić już dziś?
Zdajemy sobie sprawę z tego, że zalew informacji może przytłoczyć. Dlatego na początek sugerujemy, aby zapoznać się z listą poniższych kroków. Wymienione działania pozwolą lepiej odnaleźć się w całym procesie.
- Zmapuj dostawców towarów CBAM + kody CN i wolumeny.
- Ustal, kto dostarczy SEE (arkusz wymiany danych) i kiedy.
- Zabezpiecz metodę emisji energii (wariant D.4) i nośniki dowodowe.
- Wbuduj w budżet 2026+ dwa scenariusze EUA (np. 70 €/t i 100 €/t).
- Przygotuj workflow kwartalnego raportowania (role, terminy, walidacja).
- Zweryfikuj, czy nie łapiesz się na de minimis 50 t/rok.
Na co uważać?
Nawet najlepiej przygotowana firma może potknąć się na drobiazgach. Dlatego sugerujemy zwrócić uwagę na następujące kwestie.
- Niezgodny kod CN vs. deklaracja celna.
- Pomylenie kraju wysyłki z krajem produkcji.
- Brak danych o instalacji/operatorze (SEE).
- Stosowanie wartości domyślnych po upływie dozwolonego okresu lub bez wskazania metody.
- Nieudokumentowana „cena emisji w kraju pochodzenia” (brak dowodów → brak odliczenia).
Te błędy pojawiają się najczęściej podczas pierwszy prób tworzenia raportów CBAM i potrafią skutkować opóźnieniami lub dodatkowymi kosztami.
Podsumowanie - CBAM
CBAM to realny koszt, którym warto świadomie zarządzać. Nasze porównanie pokazuje, że różnica między „wartościami domyślnymi” a rzeczywistymi danymi od producenta może sięgać nawet 4–5 tys. € na partii 100 t stali.
Kluczowym czynnikiem pozostaje cena uprawnień do emisji (EUA), zmieniająca się z dnia na dzień i bezpośrednio wpływająca na łączny koszt certyfikatów CBAM.
Choć importerzy sprowadzający do 50 ton rocznie mają otrzymać zwolnienie (tzw. de minimis), mechanizm wciąż obejmie około 99 % emisji w kluczowych sektorach.
Nie można też wykluczyć pośredniego wpływu CBAM na ceny energii elektrycznej w krajach importujących energię elektryczną spoza UE - koszty mogą być przerzucane na rynek hurtowy przez importerów energii.
Mechanizm nadal ewoluuje: Komisja Europejska zapowiada kolejne przeglądy, deregulacje i możliwe rozszerzenia listy towarów. Warto przeanalizować potencjalny wpływ CBAM na Twój biznes i przygotować plan działania.
Kluczowym czynnikiem pozostaje cena uprawnień do emisji (EUA), zmieniająca się z dnia na dzień i bezpośrednio wpływająca na łączny koszt certyfikatów CBAM.
Choć importerzy sprowadzający do 50 ton rocznie mają otrzymać zwolnienie (tzw. de minimis), mechanizm wciąż obejmie około 99 % emisji w kluczowych sektorach.
Nie można też wykluczyć pośredniego wpływu CBAM na ceny energii elektrycznej w krajach importujących energię elektryczną spoza UE - koszty mogą być przerzucane na rynek hurtowy przez importerów energii.
Mechanizm nadal ewoluuje: Komisja Europejska zapowiada kolejne przeglądy, deregulacje i możliwe rozszerzenia listy towarów. Warto przeanalizować potencjalny wpływ CBAM na Twój biznes i przygotować plan działania.
CBAM - słownik pojęć
- EUA (EU Allowance) - uprawnienie do emisji 1 tony CO₂ w ramach systemu EU ETS, którego cena wyznacza koszt certyfikatów CBAM.
- Wartość domyślna emisji (default value) - wskaźnik emisyjności publikowany przez Komisję Europejską, używany, gdy brak jest danych rzeczywistych od producenta.
- SEE (Standard Electronic Exchange) - elektroniczny arkusz wymiany danych, w którym producent spoza UE podaje rzeczywiste emisje i zużycie energii potrzebne do raportu CBAM.
- CBAM De minimis - zwolnienie z obowiązku CBAM dla importerów, którzy w ciągu roku przywożą maksymalnie 50 ton towarów objętych mechanizmem.
- Benchmark CBAM - referencyjny poziom emisji przypisany danemu produktowi, służący do wyliczeń w okresie przejściowym.
- CBAM factor (współczynnik CBAM) - procent obowiązkowego zakupu certyfikatów, który rośnie z czasem (97,5 % w 2026 r., 100 % w 2034 r.).
- Embedded emissions (emisje wbudowane) - całkowity ślad węglowy produktu (emisje bezpośrednie i pośrednie z energii elektrycznej).
- Origin carbon price (cena emisji w kraju pochodzenia) - opłata za CO₂ zapłacona w kraju produkcji, uznawana przez UE i możliwa do odliczenia od kosztu CBAM.
FAQ - Mechanizm granicy węglowej CBAM
Czym jest mechanizm granicy węglowej CBAM?
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to mechanizm granicy węglowej UE, który wyrównuje koszty emisji CO₂ między towarami produkowanymi w Unii a importowanymi spoza UE. Importer towarów objętych CBAM musi raportować wbudowane emisje i kupować certyfikaty powiązane z ceną uprawnień do emisji EU ETS.
Od kiedy obowiązuje CBAM 2026 w Unii Europejskiej?
Okres przejściowy trwa od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r.
Od 1 stycznia 2026 r. importerzy będą zobowiązani do zakupu i umorzenia certyfikatów CBAM za emisje wbudowane w importowane towary.
Od 1 stycznia 2026 r. importerzy będą zobowiązani do zakupu i umorzenia certyfikatów CBAM za emisje wbudowane w importowane towary.
Jak obliczyć koszt certyfikatów CBAM?
Koszt = (emisjewbudowane–emisjereferencyjne)×wspoˊłczynnikCBAM–(cenaemisjiwkrajupochodzenia×emisjewbudowane)(emisje wbudowane – emisje referencyjne) × współczynnik CBAM – (cena emisji w kraju pochodzenia × emisje wbudowane)(emisjewbudowane–emisjereferencyjne)×wspoˊłczynnikCBAM–(cenaemisjiwkrajupochodzenia×emisjewbudowane) × cena certyfikatu CBAM.
Cena certyfikatu odpowiada średniej cenie uprawnień EUA z rynku EU ETS z poprzedniego tygodnia.
Cena certyfikatu odpowiada średniej cenie uprawnień EUA z rynku EU ETS z poprzedniego tygodnia.
Jakie towary obejmuje CBAM?
CBAM obecnie obejmuje: stal i żelazo, aluminium, cement, nawozy, wodór oraz energia elektryczna. W przyszłości lista może się rozszerzyć o kolejne sektory ETS.
Co to jest zwolnienie de minimis?
Importerzy, którzy sprowadzają do 50 ton towarów CBAM rocznie, są zwolnieni z obowiązku raportowania i zakupu certyfikatów, o ile łączny wolumen ich importu nie przekroczy tego progu.
Co to są „emisje wbudowane”?
To całkowita ilość gazów cieplarnianych (CO₂e) powstałych podczas produkcji importowanego towaru – obejmuje emisje bezpośrednie z procesu produkcyjnego i pośrednie z energii elektrycznej.
Jakie dane trzeba zebrać do raportu CBAM?
Importer potrzebuje arkusza SEE (Standard Electronic Exchange) z danymi od producenta: zużycie energii, emisje bezpośrednie i pośrednie, kraj i lokalizację instalacji produkcyjnej.
Jak CBAM wpłynie na ceny energii w Polsce i Europie?
Bezpośrednio CBAM dotyczy importerów energii elektrycznej spoza UE.
Jednak w krajach importujących energię elektryczną z państw trzecich może pojawić się pośredni wzrost cen energii, jeśli importerzy przerzucą koszt certyfikatów na uczestników rynku.
Jednak w krajach importujących energię elektryczną z państw trzecich może pojawić się pośredni wzrost cen energii, jeśli importerzy przerzucą koszt certyfikatów na uczestników rynku.
Co daje odliczenie w CBAM?
Jeśli w kraju produkcji towaru została zapłacona lokalna opłata węglowa uznana przez UE, importer może zmniejszyć liczbę wymaganych certyfikatów o równowartość już zapłaconej opłaty.
Jakie są kary za brak zgodności z CBAM?
Brak raportu lub zakupów certyfikatów skutkuje karą finansową ustaloną przez właściwe organy krajowe, obliczoną od brakującej ilości certyfikatów i powiązaną z ceną EUA.
Autor: Jakub Bartnicki
