Spółdzielnie energetyczne - szansa na tańszą energię?
Spółdzielnie energetyczne to nowy sposób na samowystarczalność energetyczną i niższe rachunki za prąd. W artykule wyjaśniamy, czym są spółdzielnie energetyczne, jakie warunki trzeba spełnić oraz jakie korzyści i wyzwania czekają na inwestorów.
Czym jest spółdzielnia energetyczna?
Spółdzielnie energetyczne to nowa forma współpracy firm, samorządów i innych podmiotów, umożliwiająca osiągnięcie realnych oszczędności na rachunkach za energię. Ich działalność opiera się na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE), takich jak energia cieplna, fotowoltaika, biogazownie czy biometanownie, w celu zaspokojenia potrzeb energetycznych członków spółdzielni. Czy jednak to rozwiązanie faktycznie opłaca się dużym firmom i jak działa w praktyce?
Modele spółdzielni energetycznych
Spółdzielnia energetyczna może funkcjonować w dwóch modelach:
- Model wspólnego majątku - instalacje OZE należą do spółdzielni, a energia rozliczana jest proporcjonalnie do udziałów członkowskich,
- Model rozproszony - instalacje należą do poszczególnych członków, a obrót energią następuje wewnętrznie w ramach spółdzielni.
Jakie warunki musi spełniać spółdzielnia energetyczna?
Aby uzyskać status spółdzielni energetycznej, podmiot musi zostać zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) oraz wpisany do wykazu prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Działalność może być prowadzona na terenie maksymalnie trzech sąsiadujących ze sobą gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich. W przypadku działalności polegającej na wytwarzaniu energii obowiązują następujące limity mocy:
- 10 MW dla instalacji fotowoltaicznych (przy czym wytwarzanie musi pokrywać co najmniej 70% zapotrzebowania członków, z wyjątkiem okresu przejściowego do 31.12.2025, kiedy próg ten wynosi 40%),
- 30 MW dla instalacji cieplnych,
- 40 mln m³ rocznej wydajności w przypadku instalacji biogazu lub biogazu rolniczego,
- 20 mln m³ rocznej wydajności w przypadku instalacji biometanowych.
Rozliczenia i obowiązki
Spółdzielnia energetyczna rozlicza się z operatorem systemu dystrybucyjnego (OSD) oraz sprzedawcą energii. OSD przekazuje dane pomiarowe obejmujące wszystkich wytwórców i odbiorców, na podstawie których sprzedawca dokonuje rozliczeń w stosunku 1:0,6. Oznacza to, że za każdą 1 kWh energii wprowadzonej do sieci, spółdzielnia może odebrać 0,6 kWh w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Pozostałe 40% wartości tej energii pozostaje do dyspozycji sprzedawcy i służy pokryciu kosztów rozliczenia oraz opłat.
Spółdzielnia jest zobowiązana do składania rocznego sprawozdania do KOWR oraz do przeprowadzania lustracji co najmniej raz na trzy lata (lub corocznie w przypadku likwidacji).
Spółdzielnia jest zobowiązana do składania rocznego sprawozdania do KOWR oraz do przeprowadzania lustracji co najmniej raz na trzy lata (lub corocznie w przypadku likwidacji).
Spółdzielnie energetyczne - czy warto w to wchodzić?
Spółdzielnia energetyczna może znacząco obniżyć koszty energii i wzmocnić lokalną gospodarkę, ale wymaga kapitału i odporności na zmiany przepisów. Poniżej analizujemy wszelkie plusy i minusy.
Korzyści dla członków spółdzielni energetycznej
Energia wytworzona w ramach spółdzielni energetycznej i zużyta przez jej członków, także ta rozliczana w proporcji 1:0,6 jest rozliczana na preferencyjnych warunkach i zwolniona jest z:
- opłat z tytułu rozliczenia energii na rzecz sprzedawcy,
- opłat zmiennych za dystrybucję tej energii na rzecz OSD,
- opłaty OZE,
- opłaty kogeneracyjnej,
- opłaty mocowej,
- obowiązku przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia.
Wyzwania i rekomendacje
Spółdzielnie energetyczne, mimo rosnącego potencjału, napotykają pewne bariery. Do największych wyzwań należą wysokie koszty inwestycyjne na etapie uruchomienia projektu oraz brak szeroko dostępnych instrumentów finansowania. Kolejną istotną przeszkodą są częste zmiany legislacyjne oraz niejednoznaczność przepisów, co rodzi ryzyko prawne dla uczestników. Dodatkowo, ograniczenia terytorialne (maksymalnie trzy sąsiadujące gminy) i bilansowe (konieczność pokrycia określonego poziomu zapotrzebowania energii) mogą utrudniać rozwój większych projektów.
Aby zminimalizować ryzyka i zwiększyć szanse powodzenia, zaleca się skorzystanie z profesjonalnego doradztwa prawnego i technicznego jeszcze na etapie planowania przedsięwzięcia. Kluczowa jest również współpraca z doświadczonymi partnerami branżowymi, np. spółkami obrotu energią czy deweloperami OZE - a także przygotowanie dopracowanego statutu i modelu biznesowego. Warto również pamiętać, że złożenie wniosku do KOWR przed 31 grudnia 2025 r. umożliwia skorzystanie z obniżonego progu bilansowania na poziomie 40%.
Aby zminimalizować ryzyka i zwiększyć szanse powodzenia, zaleca się skorzystanie z profesjonalnego doradztwa prawnego i technicznego jeszcze na etapie planowania przedsięwzięcia. Kluczowa jest również współpraca z doświadczonymi partnerami branżowymi, np. spółkami obrotu energią czy deweloperami OZE - a także przygotowanie dopracowanego statutu i modelu biznesowego. Warto również pamiętać, że złożenie wniosku do KOWR przed 31 grudnia 2025 r. umożliwia skorzystanie z obniżonego progu bilansowania na poziomie 40%.
Spółdzielnie energetyczne - podsumowanie
Spółdzielnie energetyczne to realna szansa na tańszą, zieloną energię oraz wzmocnienie lokalnych wspólnot i gospodarki. Odpowiednio przygotowany projekt może być skuteczną odpowiedzią na wyzwania transformacji energetycznej i szansą na zmniejszenie ryzyka wahań cen energii na rynku hurtowym. Tego typu rozwiązanie mogą także wspierać realizację celów klimatycznych i zwiększać odporność energetyczną regionów.
Autor: Aleksandra Ślusarczyk, Consultant
Autor: Aleksandra Ślusarczyk, Consultant
Źródła i akty prawne:
- Ustawa z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. 2021 poz. 648)
- Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2024 poz. 593)
