Węgiel od dekad stanowi podstawę polskiej energetyki, ale rosnąca presja klimatyczna, regulacje Unii Europejskiej, potrzeba modernizacji sektora czy też szukanie niezależności energetycznej zmuszają Polskę do poszukiwania alternatyw.
W 2024 roku w Europie OZE po raz pierwszy dostarczyły więcej energii niż paliwa kopalne, co stanowiło istotny krok w kierunku transformacji energetycznej naszego kontynentu.
- W 2024 roku OZE stanowiły 50,4% całkowitego miksu energetycznego Europy, osiągając najwyższy udział w historii.
- Energia słoneczna dostarczyła 11% energii elektrycznej w Unii Europejskiej, po raz pierwszy przewyższając udział węgla, który spadł poniżej 10%.
- Energia wiatrowa utrzymała stabilny udział na poziomie 17,4%, pomimo dodania 13 GW nowej mocy w 2024 roku.
- Wykorzystanie paliw kopalnych w produkcji energii elektrycznej w Europie kontynuowało trend spadkowy. Produkcja energii z węgla spadła poniżej 10%, podczas gdy udział gazu ziemnego zmniejszył się do 15,7% z 16,9% w 2023 roku.
W Polsce, chociaż udział energetyki węglowej (56%) i gazowej (11%) pozostawał wysoki w porównaniu z resztą UE, odnotowano historycznie najniższy poziom udziału tych źródeł w krajowym miksie energetycznym. Źródła odnawialne odpowiadały za 33% krajowej generacji energii.
Rok 2024 był rekordowy pod względem inwestycji w odnawialne źródła energii. W Unii Europejskiej zainstalowano 66 GW nowych mocy w fotowoltaice, co przyczyniło się do 22% wzrostu produkcji energii słonecznej w porównaniu z 2023 rokiem.
W Polsce zainstalowano 4,1 GW nowych mocy w fotowoltaice, z czego 1,3 GW stanowiły mikroinstalacje prosumenckie. Energetyka wiatrowa również zanotowała wzrost, przybyło około 0,5 GW nowych instalacji, a generacja z wiatru wzrosła o 1,3 TWh w porównaniu do poprzedniego roku.
Rozwój OZE przyczynił się do znacznych oszczędności na imporcie paliw kopalnych. Analitycy szacują, że w ciągu ostatnich pięciu lat Unia Europejska zaoszczędziła około 59 miliardów euro na imporcie paliw kopalnych dla energetyki, z czego 53 miliardy euro to oszczędności na imporcie gazu, a 6 miliardów euro na imporcie węgla kamiennego.
Porównując rok 2024 do roku 2023, Odnawialne Źródła Energii przejęły istotną część energetycznego tortu. Czy jednak możemy śmiało powiedzieć, że OZE zastąpią węgiel?
O planach budowy elektrowni jądrowych w Polsce słyszał już każdy. Jedni już dawno stracili wiarę, inni upatrują w energii atomowej panaceum na wszelkie problemy i widzą jedyny ratunek Pierwsza elektrownia jądrowa ma powstać w latach 30. XXI wieku.. Czekamy zatem na wbicie pierwszej symbolicznej łopaty. Pamiętajmy też, że wybudowanie elektrowni jądrowej to jedno, a zakupy uranu do zasilania jej to też istotny element.
Energia wiatrowa i słoneczna rozwija się w Polsce dynamicznie. Nowelizacja ustawy "10H" otworzyła możliwość budowy nowych farm wiatrowych. Również fotowoltaika ciągle ma swoje ’5 minut’. Owszem, OZE, zwłaszcza PV energia wiatrowa, mogą zastąpić znaczną część mocy węglowych, ale ich niestabilność wymaga wsparcia w postaci magazynów energii czy też elektrowni szczytowo-pompowych. Polska rozwija technologie bateryjne oraz magazyny wodne, ale ich skala jest jeszcze niewystarczająca. Niestabilność w wytwarzaniu energii elektrycznej przez OZE wpływa na ceny energii. Brak OZE zastępowany jest najbardziej elastycznym źródłem wytwarzania energii elektrycznej – elektrowniami gazowymi, emitującymi CO2. Sytuacja miała miejsce w Q4/2024 oraz w styczniu i lutym 2025.
Gaz ziemny może odegrać rolę paliwa przejściowego. Polska buduje nowe bloki gazowo-parowe, choć zależność od importu gazu może być wyzwaniem. Przydatność elektrowni gazowych szczególnie widoczna w Q4/2024 oraz Q1/2025, brak wiatru uzupełniany był wytwarzaniem energii z gazu.
Wodór (zielony i błękitny) może stać się istotnym elementem transformacji energetycznej. Polska inwestuje w technologie wodorowe, choć na masowe wdrożenie potrzeba jeszcze lat badań i inwestycji.
Niektóre bloki węglowe przechodzą modernizację, by spełniać nowe normy emisji CO2. Inwestuje się w instalacje odpylania i odsiarczania. Wybrane jednostki mogą być przekształcone na spalanie gazu, co zmniejsza emisje i poprawia efektywność energetyczną. Technologia wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla (CCS) może pomóc w ograniczeniu emisji, ale wymaga znacznych nakładów finansowych (kto za to zapłaci?).
Szacuje się, że całkowite zastąpienie węgla OZE wymaga inwestycji setek mld zł do 2050 roku. Kluczowe koszty obejmują budowę nowych farm wiatrowych i słonecznych, rozbudowę infrastruktury sieciowej oraz systemy magazynowania energii. Dodatkowe wydatki mogą wynikać z potrzeby rozwoju elektrowni gazowych jako źródeł rezerwowych. Mimo imponującego wzrostu OZE, sektor energetyczny Europy stoi przed wyzwaniami związanymi z integracją tych źródeł w systemie elektroenergetycznym. Wahania produkcji energii z OZE, spowodowane warunkami pogodowymi, podkreślają potrzebę inwestycji w technologie magazynowania energii oraz elastyczne mechanizmy zarządzania popytem. Ponadto, pomimo spadku zależności od rosyjskiego gazu, w 2024 roku nadal stanowił on 14% całkowitego zużycia gazu w UE, co wskazuje na konieczność dalszej dywersyfikacji źródeł energii. O cenach i kosztach różnych źródeł wytwórczych energii elektrycznej w naszym kolejnym artykule.
Autor: Bartosz Palusiński, Consultant
